Consello de guerra en Ferrol, 1 de agosto no cuartel de enxeñeiros

Os procesados eran 10, Alfonso Quintana y Pena defendía a cinco entre eles o alcalde Santamaría e un garda civil Rincon . O abogado Villamil , entre outro defencía a Fernando Carballo e Manuel Morgade e o capitan Lobo Montero defendeu a Federico Pérez Lago (meu tatarabó) concelleiro republican.

O fical pediu pena de morte para Santamaría, carballo, morgade e Rincón , e 30 anos para os restantes procesados.

A continuación os abogados leeron os seus escritos fundamentados na “obediencia debida”, o alcalde obedeceu as órdenes do Sr. Gobernador Civil, de pecharse no Palacio Municipal, cos concelleiros e escasas persoas máis, permanecendo a porta pechada, como en protesta simbólica, contra a sublebación producida horas antes, ata as oito ou nove da mañá do mércores 22, hora en que ao ver que os artilleiros emprazaban un canón de montaña, fronte ao Concello, dispostos a bombardealo, asomouse, creo que o Alcalde, ao balcón central, cunha bandeira branca, en sinal de rendición.

No período de rectificacións o Fiscal,Hernán Martín Barbadillo, volveuse unha hiena, recorrendo ao nunca visto, en busca de que os compoñentes do Tribunal, fallasen conforme á súa grave e dura petición. Non reparo en medios, chegando mesmo ao insulto, á ofensa persoal, aos que xa sabía el, que lles quedaban poucas horas de vida.

O Presidente do Tribunal, pregunto aos acusados, se tiñan que alegar algo, poñéndose de pé Antonio Santamaría, e sin apenas abrir a boca, escoito como o Coronel Sr. Canovas, en ton enérxico, lle dixo, no medio do noso asombro, "cálese e séntese. Así conclúo aquel duro Consello de Guerra, no que os defensores, cumpriron co seu deber, sen percibir honorarios de ningunha especie.

O día 11 de agosto leeron a sentencia , QUE XA SE SABÏA, ordenando que, ao seguinte día, fosen fusilados, os condenados a morte.

Na celda do"O Baluarte", ao saberse que catro, estaban condenados a morte, reuníronse estes. Don Fernando Carballo e Don Manuel Morgado, dixeron que, como só podían fuxir dous, eles quedaban. Santamaría e Rincón, solicitaron pasar ao baño ( non permitían ir mais que de dous en dous ), pecháronse por dentro, anoaron as mantas con que se cubrían, atáronas á ventá e deslizouse Rincón novo e delgado, que saíu correndo. Santamaría, con mais anos e corpulento, se desanudó a manta, caeu ao chan e lastimou un pé, que lle impedía camiñar, polo que apoiándose nos cóbados, cruzou o camiño que levaba á estación do ferrocarril, ocultándose nun maizal, tropezaron con el, dous traballadores, de filiación anarquista, tamén fuxidos, o levaron ata o barrio de Esteiro, onde estivo escondido moito tempo, case un ano, ata que logrou fuxir a Francia, nunha lancha que, con outros perseguidos, saíu do porto de Ares (Coruña). Tempo despois, chegou a Estados Unidos, onde faleceu.

O meu tataravó Federico Pérez López, foi condenado a 30 anos, pasándoos de cárcere en cárcere, a Ila de San Simon, en Asturias, León, Burgos.....

A miña nai conta que a súa filla “Tía Lucha” sempre foi detrás del, de pensión en pensión,de pobo en pobo para axudalo e que non se sentise tan só. Tiña moita retranca e moito humor, non se de onde o sacaba, dicía que era solteira de guerra, xa que non tivo tempo para coller noivo. Unha gran muller, gran cociñeira, con pouco, porque con boa materia é moi doado, moi traballadora e moi elegante, collía unha media e era capaz de colocarlla ao pescozo e que todo o mundo lle preguntase onde comprara ese fulard tan bonito, contaba anedotas de todos os sitios por donde estivera con moita graza. Todo o mundo que a coñeceu, fala marabillas dela, eu non tiven esa sorte, lástima, agora estaríame a contar todo o que pasou dende o seu punto de vista .